Tiengemeten, een eilandje in het Haringvliet, is een fraaie bestemming voor mens en dier. Bij bosjes landen trekvogels er, even opladen is het doel. En bij schemer zwemmen reeën en bevers naar het eiland. Wat er bij daglicht gebeurt op deze bijzondere plek?
Eiland in zicht | Tiengemeten is een eiland met een verhaal, maar hoe ging dat ook alweer? Op het pontje vanaf Nieuwendijk praat een vogelaar ons in tien minuten bij. In de 16e eeuw viel hier, in het Haringvliet een slikplaat droog. Tien gemeten groot was die, ongeveer vier en half hectaren, maar door inpoldering en rietaanplant werd dat flink meer. Rietsnijders en boeren trokken naar het eiland, maar toen uiteindelijk de akkers niet genoeg meer opleverden, werd Tiengemeten – onder boerenprotest – teruggegeven aan de natuur.
In 2007 werd de dijk doorgeprikt, de doorgaande weg omgeturnd tot brede kreek en de bodem deels verlaagd zodat het Haringvliet het eiland kan overstromen. En nu jaagt de wind over de vlaktes, blikkert er water alom – echt iets voor liefhebbers. Bevers en reeën bijvoorbeeld. ‘Die steken zwemmend het Haringvliet over’, vertelt de veerman. ‘Als het schemert zwemmen ze in de luwte naast de boot.’
Lekker struinen | De Margueritahoeve is een van de laatst overgebleven hoeves op Tiengemeten. Tegenwoordig is het het onderkomen van Natuurmonumenten waar vriendelijke vrijwilligers ons helpen bij de keuze: Blauwborstroute, Beverroute, Wintertalingroute, Tien-Gemetroute of Wildernisroute. Een krijtbord vermeldt recente waarnemingen: groene spechten, ijsvogels (met/zonder vis), een wulp, een witgat, kiekendieven, reeën (36!) plus, publiekstrekker, de zeearend. We kiezen de Wildernisroute, lekker struinen door roestbruine ruigtes en moerassige vlaktes, modderschoenen gegarandeerd.
Achter het bezoekerscentrum pikken we de blauwe route op. Eerst over een grasdijkje met uitzicht over de kom, het verdiepte, natte middendeel van het eiland. We kijken uit over een vlakte van diepblauw water, waaruit pollen bleekgoud riet steken. Rechts langs het Haringvliet een landingsplek voor bevers die de oversteek wagen. Tien beverburchten telt Tiengemeten inmiddels. Bovenin ‘de sjouw’ bungelt een houten mandje, vroeger het teken voor de veerman dat je overgezet wilde worden. De wind heeft de rand aan flarden geblazen.
Naar het westen | Wandelknooppunt 35 markeert een splitsing van routes, linksaf de Beverroute, rechtdoor de Wildernisroute, naar het westen, waar de natuur het oudst is, het land nooit werd omgevormd tot akker of gaard. Bij de Laurettehoeve, een boerderij uit 1854, buigt de route af, langs het water een zompige grasdijk op.
We kijken uit over een kletsnat grasland, dat binnenkort pimpelpaars zal zijn van de bloeiende grote kattenstaart. Nu, randje winter en lente, vormen de uitgebloeide staarten een tapijt van bruine sprieten. En op dat bruine, doordrenkte tapijt graast een kudde hooglanders. We zien hoe de wind door de roodbruine vachten woelt. Een fraai plaatje, ondertiteld door het gakken van ganzen die neerstrijken op de velden verderop. De gemoedelijke koeien grazen zich jaarrond vol aan grassen en struiken, zo blijft het landschap gevarieerd en open. Wel 800 kilo wegen de stieren en hun gehoor is 8000 keer beter dan dat van ons.
De wildernis van de Blanke Slikken | Op het uiterste westpuntje van Tiengemeten staat een appelboom. Bovenop een heuvel, omringd door riet en guldenroede. Baken en keerpunt voor Wilderniswandelaars is het, ooit ontsproten uit het klokkenhuis dat een rietsnijder er achterliet, zo gaat het verhaal. Een metalen vlonder voert de Blanke Slikken in. Bleek hoog riet alom. De wind strijkt langs de stengels. Het graspad wordt een blubberpad. Blubber wordt water, eerst 5 centimeter diep, dan 10, 20… Kletsnatte sokken, de appelboom blijft ongezien.
Als alternatief volgen we een graspad dat naar een boomskelet voert, door Natuurmonumenten gebombardeerd tot nestboom voor de visarend. Een hek sluit de laatste 400 meter af. We pauzeren even, in de hoop op spektakel: de visarend die zich met vooruitgestoken klauwen op het water stort, een vis in z’n vel grijpt, dan met haar 1,70 meter aan spanwijdte weer het luchtruim zoekt en tegenover ons, zittend op een tak haar visje verorbert.
Aardappelloods zonder aardappels | Halverwege de terugweg, bij wandelknooppunt 35 verlaten we blauw, slaan rechtsaf en volgen een drassig spoor. Links in de verte de contouren van een oud schafthuisje, verderop langs het pad de ruïne van een vervallen aardappelloods. Overwoekerd, afbrokkelend, maar een favoriete plek voor zeearendspotters. Achter de loods glinstert een brede kreek. Ervóór een gitzwarte poel met een wirwar aan omgevallen wilgen en populieren. Het
werk van de bever, dit mikadospel van stammen? Aan winterslapen doet het dier niet, jaarrond sleurt hij met takken en stammen die hij velt met zijn beitelvormige tanden. In vier uur een wilg van 25 centimeter dik. We wandelen verder door het gras, zijn de schrik van honderden schuwe ganzen en slaan bij een eenzaam berkje weer af. Terug naar de pont. Nog eenmaal kijken we achterom, recht in de bruine ogen van een gespierd reetje. Hop! en weg is ze.
INFORMATIE lange wandelroute Tiengemeten
Het Zuid-Hollandse Tiengemeten ligt in het Haringvliet, het water tussen Goeree Overflakkee en Zuid-Beijerland. De veerpont (fietsers/wandelaars) vaart jaarrond. Vertrek vanaf Nieuwendijk 1, Zuid-Beijerland (gratis parkeren); aankomst vlakbij bezoekerscentrum Natuurmonumenten (met het Rien Poortvlietmuseum, het Landbouwmuseum en Gasterij De Gezusters).
De naam Tiengemeten komt van gemet (meervoud: gemeten) wat een oude landmaat is voor ruim 0,4 hectare. Een gemet is het oppervlak aan zaailand dat de boer tussen zonsopkomst en zonsondergang kon ploegen. Tiengemeten was ooit 10 gemeten, ca 100 x 400 meter, dus ruim 4 hectare. Maar door dijkaanleg en rietaanplant is het eiland gegroeid en meet het nu ca 2 x 7 kilometer met een landoppervlak van circa 800 ha, de rest is water.
De wandelroute | De hierboven beschreven wandelroute combineert de Wildernisroute (blauw, 10 km, eerste pijltje bij wandelknooppunt 34, achter bezoekerscentrum) met de Beverroute (geel, 4,5 km), totaal ca 12 km.
Honden | Honden zijn aangelijnd toegestaan tot aan de Laurettehoeve (west-Tiengemeten), daarna verboden.
Tip | Draag hoogsluitende wandelschoenen of, bij erg nat weer, laarzen.
