‘Wij, de mensen van AndrosRoutes, houden van ons eiland. Het is bergachtig, ruig en groen. We nodigen je uit de paden op te gaan en de slapende schoonheid Andros wakker te kussen.’ Aldus luidde het vriendelijke verzoek van de bewoners van Andros, het Griekse Cycladeneiland dat omringd wordt door een azuurblauwe zee. Daar konden we geen weerstand aan bieden.
*) en ook een beetje wieden en monniken bespieden
Fotografie: ANWB | Bart Hautvast
En dus vertrekken Bart en ik naar Chora, aan de oostkust van het Griekse eiland Andros. We overnachten in pension Stella met tussen bedden en baai een geweldig terras: uitzicht op zee en een decor van gitzwarte bergen. Het is donker als we aanschuiven in het café van buurman Georgos. Er komen aardappels, gehaktballetjes, schalen knisperende salades, vers brood en olijven op tafel. ‘Welcome on Andros’, zegt hij, ‘the wine is from the house.’
We vertellen over onze wandelplannen. ‘Het zijn very old paths die de vierentachtig dorpen met elkaar verbinden’, vertelt Georgos. En ook dat die paden snel dichtgroeien als ze niet bijtijds geknipt en gesnoeid worden. Het goede is dat er wandelaars zijn gesignaleerd met scharen, prikstokken en plastic zakken – opruimers en snoeiers. ‘Olga?’ ‘Olga!’
Twee vruchtbare valleien en ravijnen
Dag 1 – route 8 – 8a | Olga Karayiannis is een van de mensen van Andros. We hadden haar op een beurs in Amsterdam ontmoet, wandelschoenen, woeste krullen, ogen vol vuur, armen met power. Ze is initiatiefneemster van AndrosRoutes, het netwerk van wandelpaden, dat inmiddels ruim 160 kilometer omvat. Op de kaart die ze openvouwde zien we Andros. Groene bergen, de Egeïsche zee rondom. ‘Het noorden is ruig en desolaat, het midden vol citrusgaarden, het zuiden leeg, met glooiende valleien en vroeger velden vol graan.’ In een dag steek je van oost naar west het eiland over. En van noord naar zuid in zes dagen als er niet drie bergketens en tien rivieren dwars op je pad zouden liggen. Chora is een knooppunt van wandelroutes. Ze gaan alle kanten op, de behalve de zee in. Die blikkert onder ons in de zon terwijl we uitklimmen boven de Nimporio-baai. Het is de eerste van nog veel meer heuvels die ons de komende vier dagen te wachten staan.
Ezelpaden en klaprozen | ‘Olie, zijde, graanbouw, veeteelt. Daar draaide het hier om voordat het leegliep’, vertelde Olga. De agrarische resten zijn nog overal zichtbaar. Terrasakkers, ondergrondse waterreservoirs, oude wijn- en oliepersen, dorsvloeren, watermolens, windmolens. En niet te vergeten al die oeroude paden. Ze slingeren over de heuvels, zijn geplaveid met bonkige stenen en liggen ingeklemd tussen muurtjes van gestapelde stenen. Deze ‘stenes’ zijn aangelegd om de gewassen te beschermen tegen grazende schapen en geiten. De paden zijn breed genoeg voor een beladen ezel. Maar ook voor Bart die languit op het pad ligt om de klaprozen, distels en margrieten te fotograferen die zich tussen de stenen door richting zon wurmen. Meteen vandaag al valt op hoe groen en mals het eiland is. Het overgrote deel van de paden die wij wandelen gaat door vruchtbaar terrein met bermen vol bloemen en bomen waaraan de noten en vruchten voor het plukken hangen.
Piraten en monumenten | Dat het mooi is op Andros vindt ook de cafébaas in Apikia. Hij zet twee ijskoude cola’s voor ons neer en gebaart naar het uitzicht, de zee op afstand. Ooit waren het vooral feodale heren die hier woonden. Uit angst voor piraten trokken ze zich landinwaarts terug in onneembare torenwoningen. Je kon alleen naar binnen via draagbare ladders. Wie dat ongevraagd probeerde werd overgoten met kokende olie.
Een bijzonder klooster en kasteel
Dag 2 – route 3 | De volgende ochtend. We delen Stella’s terras met andere logés. Ze wandelen, en werken tegelijk: muurtjes herstellen, paden schoonhouden. ‘Iedere drie maanden, anders kun je niet meer over de paden lopen.’ Dat komt ons bekend voor. Olga? Olga! We krijgen een lift naar de start van onze wandeling, het 17e-eeuwse klooster Tromarchiani, ruim 20 kilometer zuidwaarts. De monniken nodigen ons uit aan de kolossale koffietafel, die een gewelfde ruimte vult, de wanden vol foto’s, geweren, vlaggen, posters, klokken en prullaria. De oudste monnik scharrelt in een piepklein keukentje. De ‘spaghettimonnik’ wordt hij genoemd omdat hij de lekkerste spaghetti van de omgeving zou maken. Niet dat uit die omgeving veel concurrentie komt. De Kouvara-bergketen is schitterend – niet groen, maar weids, ruig en boomloos met hier en daar een boerderijtje.
Versteende vrouw | In Ormos Korthio begint de echte route. Via een steil, schaduwloos pad stijg je van zeeniveau naar 320 meter. In de baai beneden ligt het strand met de gekke naam Tis grias to pidima, wat Sprong van de oude vrouw betekent. We lezen haar verhaal op de top van een bergplateau (568 m) waar de resten liggen van het Epano kasteel. De vrouw en haar zwangere dochter vroegen bij het kasteel om onderdak en lieten de poortdeur openstaan – waarop haar volk, de Turken, konden binnendringen en iedereen afslachtten. Uit schaamte voor haar daad sprong ze de zee in, waar ze voor eeuwig een rotsblok werd.
Dan daalt het pad af, de kilometerslange Diplotamata-vallei in. De akkers zijn vruchtbare terrassen, de paden zijn steentreden in allerlei varianten. Ze zijn aangelegd, mensenwerk, maar ze vormen een fraai geheel met het landschap. We horen het ruisen van de Diplomata-rivier, zien overal bloemen en brem. Het dorp Sineti lijkt verlaten, op hordes zwerfkatten na. In de verte ligt Andros. Nog twee landtongetjes over en dan zien we bij pension Stella de zon achter de bergen duiken.
Van kust naar kust
Dag 3 – route 1 > 10 > 9 | De zee is een spiegel, de croissantjes zijn warm en knapperig. Vandaag doen we de doorsteek van oost naar west door het Petalogebergte. Eerst route 1 – mooie kilometers langs villa’s met weelderige tuinen – dan route 9 met het stadje Menites als knooppunt. De beroemde bron van Menites is een wand met leeuwenkoppen waaruit ijskoud water spuit. Hoofd eronder en bidons vullen, want route 9 is niet mis. Schaduwloos, droog terrein met vaak verwoeste muurtjes en kale boompjes blootgesteld aan de zon. Niets lieflijks of mals hier. Gezoem van insecten. Distels. En alsmaar stijgen. Voor Olga en haar ploeg valt hier weinig eer te behalen, en toch is het prachtig.
Geen schaduw maar schitterend | We horen harde stemmen, het lijkt op ruzie. Maar de man die in Pitrofos in de deuropening verschijnt, lacht. ‘Come in! Are you lost?’ We maken kennis met zijn vrienden en krijgen soep, brood, bèh-bèh-cheese en worst. ‘Holland good! Uit de tweeliter thermoskan wordt nog een glaasje zelfgemaakte wijn geschonken. Dan de laatste schouderdreunen, een dikke knipoog en een afwerend gebaar. ‘No, no money. You are our guest.’
Het Petalogebergte is nog niet klaar met ons. Het pad vervolgt tussen rotsblokken, langs velden met varens en stekels. Er scharrelen schapen. Herderloze kuddes, tussen verwoeste steenmuurtjes. Schitterend. Bart glimt. Het is bloedheet. ‘We krijgen het vandaag niet cadeau’, zegt hij. Maar de beloning is er ook, Paleopoli, aan de westkust, het eindpunt. Het heeft een museum met opgegraven must see stukken, uit de tijd dat Kalo Paleopoli, oud Kaleopoli, een bloeiende handelsstad was. Je kunt er een extra ommetje doen, steil naar zee en terug door de jungle. Maar wij willen het terras, schaduw en ijskoude spa. Jungle? Met liefde wachten we op de snoeiploeg van Olga. Morgen is er weer een dag.
OVER ANDROS ROUTES
Het gebied | Het Griekse Cycladeneiland Andros ligt in de Egeïsche Zee. Het terrein is bergachtig met scherp relief. Je vindt er bossen, vruchtbare valleien, ravijnen met constant stromend water, watervallen, stranden en veel bronnen. De hoogste berg, Kouvara, is 997 m hoog.
AndrosRoutes | Het eiland heeft een uitgebreid netwerk van oeroude, meest met stenen geplaveide paden die de 84 bewoonde dorpjes met elkaar verbinden. In 1997 is begonnen de overwoekerde paden vrij te maken en te bewegwijzeren. Inmiddels bestaat AndrosRoutes uit 160 km geruimde paden, maar er wordt constant aan uitbreiding gewerkt. De ruggengraat van het netwerk, een doorgaande route van 100 km (10 etappes), heeft het Europese keurmerk Leading Quality Trail. De paden worden onderhouden door vrijwilligers wereldwijd.
Wandelgidsje AndrosRoutes | Dagtochten over het AndrosRoutes-netwerk zijn verzameld in ‘hét-boekje’ dat door Olga Karayakkis, initiatiefneemster van AndrosRoutes, werd samengesteld en vertaald en geüpdate door de Nederlandse Anneke Kamerling. De routes varieren van 10 – 20 km, met hoogteverschillen tussen 190 en 550 hoogtemeters (hm) per dag (gemiddeld wandel je 300 hm/uur). Routeboekje en wandelkaart zijn te bestellen op Hét boekje. Let op de updates.
Hoe zwaar?| De paden van AndrosRoutes zijn vaak met natuurstenen, soms met cement geplaveid. Dat is veel mooier dan je denkt, want deze karakteristieke paden – ‘stenes’ – liggen ingeklemd tussen stoere steenmuren en vormen prachtige lijnen in het landschap. De paden zijn goed begaanbaar en hebben een moeilijkheidsgraad van licht tot middelzwaar, al kennen de meeste paden steile stukken.
Transfer ter plekke | Bussen verbinden de grotere plaatsen van het eiland met de haven van Gavrio. Er zijn slechts enkele buslijnen die (in de zomerperiode) de kleinere dorpen aandoen. Veel routes starten in de grotere plaatsen. Taxi’s zijn de oplossing op plekken waar de bus niet komt.
Beste tijd | In voorjaar en najaar. In de winter qua temperatuur ook mogelijk, maar niet alle accommodatie (en cafeetjes) zijn dan geopend. SNP (zie ‘Georganiseerd’) biedt hun reizen aan in september en oktober.
Uitrusting | Draag altijd dichte schoenen en een lange broek. De paden zijn vaak overgroeid en vooral in de lente en zomer kun je slangen tegenkomen. Bescherm je tegen de zon en laat iemand weten waar je gaat wandelen.
Eten/drinken | Lang niet altijd voeren de wandelingen door dorpjes of langs horeca. Neem voldoende eten/snacks mee. En zorg voor voldoende water. Je kunt tappen uit hoger gelegen bronnen of stromen, als je zeker weet dat er geen koeien, schapen in buurt rondlopen.
Handige sites | De officiële Nederlandse website van AndrosRoutes; De wandelpaden van Andros; Andros heef het keurmerk voor kwaliteit ontvangen van de ERA en is een van de gerenommeerde Leading Quality Trails.
Georganiseerd ‘wandelen en wieden’ met SNP | SNP biedt verschillende soorten reizen aan op Andros, waaronder een waarbij je wieden en wandelen combineert. Dus lekker wandelen terwijl je in de tussentijd de paden schoon prikt, muurtjes herstelt en onkruid wiedt. Andros is je dankbaar! Zie 
