Uitwaaien in Nationaal Park Hollandse Duinen

Het is wondermooi wandelen door de Zuidduinen, een fraai natuurgebied dat onderdeel is van Nationaal Park Hollandse Duinen. Extra pit voeg je aan de route toe door het mulle zandpad te kiezen door de Zwarte Pan, een sahara-achtige vlakte die ook wel de Kalahari wordt genoemd, naar de halfwoestijn in Zuid-Afrika… Op naar kunstenaarsdorp Katwijk!

Scroll naar beneden voor de pdf en de gps-track van wandelroute Berkheide

Informatie wandelroute Berkheide

• Start: bij parkeergarage Voorstraat, tegenover Natuurmuseum Katwijk, Boulevard 73, 2225 HA Katwijk aan Zee.
• Afstand: 16 km.
• Lijn-/lus: Lus (A > A).
• Markering: Deels via knooppunten Wandelnetwerken Duin Horst & Weide en wandelnetwerk Zuidduinen Katwijk (rode pijlen/cijfers op gele ondergrond).
• Horeca: Katwijk strand, o.a. Strandpaviljoen Zee en Zon; Wassenaar strand en duinen, o.a. Brasserie De Badmeester.
• OV: Dichtstbijzijnde bushalte is Nieuw Brittenburg, twee minuten lopen naar Natuurcentrum. 
• P: Voorstraat (nevenstijgpunt Emmaplein), tegenover Natuurcentrum Katwijk. Op zondag gratis parkeren. 
• Tip: Tegenover de parkeerplaats vind je Natuurcentrum Katwijk. Even verderop langs de boardwalk ligt Expo DUNAatelier, met eind juni, begin juli een tentoonstelling van buitenschilderkunst.
• Info Nationaal Park Hollandse Duinen

ROUTEBESCHRIJVING

Deze wandeling komt uit de ANWB wandelgids | 52 wandelroutes in Nederland.

A t/m Z verwijst naar het punt op de route waar je je bevindt. Zie hiervoor de ANWB-wandelgids.
[1] t/m [100] verwijst naar een ‘weetje’ onderaan de routebeschrijving.
LA = linksaf; RA = rechtsaf; RD = rechtdoor; ri = richting; kp = knooppunt.

A = START: Natuurcentrum Katwijk, Voorstraat 23, Katwijk.

Katwijkse & kunst
Katwijk is een oud vissersdorp. De zondagen lijken even zonnig, zondig en zalig als alle andere dagen, al heeft de kerk een prominente plek aan de boulevard. De strandtenten serveren croissants met verse jus, de winkels zijn open en een harinkie happen doe je met je buik vooruit, zoals de mannen van Kunstwerk De Maatjes, een bronzen beeld van Gerard Brouwer, duizend kilo zwaar. Het wordt wel het ‘gewichtigste visitekaartje’ van Katwijk genoemd. Sinds de onthulling op 14 december 2018 worden er non-stop selfies gemaakt. 

Steek Voorstraat over en neem duinopgang richting strand (links van kunstwerk ‘De Maatjes’). Sla 2e pad LA, vlonderpad, rode pijl. Je wandelt over de ondergrondse parkeerplaats, de ruggengraat van de kustverdediging.

Katwijk en de kust
Om de kustverdediging van Katwijk weer op sterkte te brengen, zijn de duinen onlangs verzwaard én verplaatst, zodat Katwijk niet meer buiten de zeewering ligt. Het is een bijzondere, multifunctionele zeewering geworden die in 2015 werd opgeleverd: een dijk van 900 meter, vermomd als brede duinenrij met een ondergrondse parkeergarage. Het strand is 100 meter richting zee verschoven, waarbij in feite een stuk zee werd ingepolderd. Ook een hele kunst.

Bij kp71 RD ri kp70. Bij kp70 RD ri kp69. Je komt bij TOP Katwijk Zuidduinen.

B = Bij TOP Katwijk Zuidduinen, vervolg ri kp69.

Het toverwoord
Waar natuur de stad en de zee kust. Dat is de slogan van Nationaal Park Hollandse Duinen en op dit punt zijn weinig woorden nodig om te snappen wat wordt bedoeld. Voor je liggen de Zuidduinen met jonge, hoge duinen van zo’n duizend jaar oud en landinwaarts – voorbij een strook bollenvelden en landgoederen – veel oudere, door de wind afgetopte exemplaren. Toverwoord in duingebieden is ‘dynamiek’. De wind moet blazen, het zand moet stuiven, helm en zandzegge moeten zich erin vastbijten. Grote grazers die hier rondklossen helpen daarbij.

Bij kp69 RA ri kp64, doodlopende weg in, langs Soefitempel.

Liefde en harmonie
Een okergele slagroomtoef boven op een duin? Het is de plek waar in 1922 de Indiër Harzat Inayat Khan een spirituele ervaring had. In 1970 werd de Soefitempel, Murad Hassil genoemd, gebouwd.

Bij kp64 RD ri kp63.

C = Bij kp63 LA ri kp65. Volg rode pijlen, breed grindpad.

Historische akkertjes
Het is nauwelijks zichtbaar, maar wat je hier ziet zijn oude akkertjes van vissers, vroeger ‘dellen’ genoemd. Meyvogeldel was het aardappelveldje van Meyvogel, visser Guijt was eigenaar van de Guijtjesdel. De vissers gebruikten resten vis als mest.

850 m na kp65 kun je het Vlaggeduin op, heen en weertje.

Vlaggeduin Coepelduin
De waarnemingspost op de top van het Vlaggeduin werd in opdracht van de Duitse bezetter gebouwd en maakt deel uit van de Atlantikwall. Het Vlaggeduin is het hoogste duintopje van Zuid-Holland.

D = Bij kp65 RA ri kp62 en rechts aanhouden (witte pijl).
Bij kp62 RA ri kp25, volg rode pijlen (RD, dan LA ri Wassenaar).

Berkheide en het stuivende zand
‘Het duin rookt weer als een gek’, zeiden de boswachters vroeger als de zeewind zo hard was, dat het zand als slierten rook van de duintoppen werd geblazen. Dat betekende code rood voor omringende zeedorpen, want onderstuiven was altijd een risico. Berkheide is zo’n ondergestoven dorp. Het werd rond 1400 gesticht door de Raephorsten en het leefde van de visvangst en het haringkaken. Berkheide komt nog wel op de kaart voor, maar dan als naam voor het natuurgebied tussen Katwijk en Wassenaar.
Bij kp25 RD ri kp24, verderop rode pijl ri Wassenaar paviljoen. Langs resten Atlantikwall.

Stuntvliegers
Wat maar niet wil onderstuiven zijn de bunkers en andere verdedigingswerken van de Atlantikwall, de 5000 kilometer lange muur tussen Noorwegen en Spanje die de Duitse bezetter aanlegde om de invasie van de geallieerden te verhinderen. In de bunkers schuilen vleermuizen die je op een zwoele avond ziet stuntvliegen langs de duinmeertjes.

Na 600 m kom je bij splitsing met grote donkerbruine bank.

E = Splitsing met bank, hier kun je kiezen:
> volg wandelnetwerk RD, einde pad (T-splitsing) LA, grindpad naast fietspad. Volg netwerkmarkering en je komt uit bij kp24. Lees verder vanaf F.

> kies alternatief door de Kalahari, de ‘halfwoestijn van de Hollandse Duinen. Een mooi maar zwaarder traject, circa 1 km over mulle zandpaadjes, volg routebeschrijving onder tekst Kalahari.

Kalahari
Je staat op het punt de Zwarte Pan door te steken. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Locals noemen het de Kalahari, naar de halfwoestijn in het zuiden van Afrika. Het is jaren geleden afgeplagd om het zand te laten stuiven. Op de zuidhellingen kan de temperatuur oplopen tot 50 graden. Grote grazers liggen in de zon te herkauwen, de bruine blik op oneindig. Het doel is het houten hek in de verte. Wie durft?

Sla op deze splitsing met bank LA (rood-wit/Laarzenpad). Na 1,1 km passeer je hekje (toegang tot voormalig duinpaviljoen De Duinen), vervolg je pad. Na 150 m op vage splitsing rechts aanhouden (verschillende markeringen + bordje Staatsbosbeheer). Op splitsing rechts aanhouden, Staatsbosbeheer/blauwe pijl. Hek door en RD, voetpad (Nederlands kustpad). Langs infobord ‘Gezonde duinen zijn in beweging’. Eerste mogelijkheid RA, witte pijl, grindpad. Je komt uit bij kp24.
Vanaf kp24 vallen de routes weer samen.

F = Bij kp24 volg ri kp23. Steek parkeerplaats enigszins schuin rechts over, trap op, duin over. Bij kp23 RA, langs duinpaviljoen De Badmeester het strand op en sla RA.

G = Na 2,5 km*), bij pad 20, RA duinafslag. Even steil omhoog door mul zand. Je hebt hier fraai uitzicht over duingebied Berkheide. Einde duinoversteek LA, grindpad langs fietspad, soms links, soms rechts ervan.

*) Ook eerder al kun je van het strand af, het duin over en dan LA naar Katwijk. Volg het grindpaadje, dat nu eens links dan weer rechts langs het fietspad ligt.

Berkheide – waarom de buren niet hielpen
Berkheide was een gehate nieuwkomer en concurrent op zee voor Katwijk en Scheveningen. Maar Berkheide groef haar eigen zandgraf door de Heer Van Wassenaer, controleur helmbeplanting, wat steekgeld toe te schuiven. Rond Berkheide hoefde vervolgens geen helmgras worden geplant. Rond 1600 ging dat mis. De zandwolf sloeg toe, Berkheide ging kopje onder, geen buur die een handje hielp. Nu gaan de handen weer op elkaar voor Berkheide, het is een waardevol natuur- en waterwingebied en populair bij meer dan honderd soorten broedvogels.

The Small Three
In de Hollandse Duinen geen luipaard, leeuw, olifant, neushoorn en buffel, maar The Small Three: zandhagedis, konijn en tapuit. De zandhagedis is het makkelijkst te spotten in mei als de groengekleurde mannetjes hun territorium verdedigen door de tegenstander tussen de kaken heen en weer te schudden. Het konijn houdt met zijn geknaag het terrein open, wat  goed is  voor de dynamiek en diversiteit van het gebied. De tapuit tot slot is hét symbool van de Hollandse Duinen. Zijn favoriete stekkie is op een paaltje of struik.

H = Na 1,6 km, bij groot grasveld (camping), LA, steek fietspad over en sla RA, wandelpad parallel aan fietspad. Bij kp70 LA ri kp71, verderop over de boulevard. Na 400 m, op splitsing, kies pad links. Na 180 m op Y-splitsing rechterpad aanhouden. Je passeert EXPO DUNAatelier van de Kunstvereeniging Katwijk.

EXPO DUNAatelier
De kunstvereniging bestaat al sinds 1908 en organiseert jaarlijks eind juni, begin juli een expositie van plein-airschilderkunst. Beroemde leden waren Sluiter, Toorop en  Israëls.

Op de vijfde kruising van paden ben je terug bij de startplaats.