Wandelroute langs de kust bij Katwijk

Uitwaaien in Nationaal Park Hollandse Duinen | Zuid-Holland

Het is wondermooi wandelen door de Zuidduinen en natuurgebied Berkheide, onderdeel van Nationaal Park Hollandse Duinen. Extra pit voeg je aan de route toe door op weg naar zee het mulle zandpad te kiezen door de Zwarte Pan, een ruige vallei die ook wel de Kalahari wordt genoemd, naar de halfwoestijn in Zuid-Afrika.

Scroll naar beneden om de routebeschrijving en de gps-track te downloaden.

Informatie wandelroute Katwijk – Berkheide

Lengte wandelroute: 15 km (op meerdere plekken in te korten)
Startpunt: Bushalte Nieuw Brittenburg tegenover Hotel Noordzee, Boulevard 72.
Dichterbij de Zuidduinen kun je uitstappen bij halte Vuurbaakplein en halte Boulevard Zuid. Je slaat dan het traject over de boulevard (ca 500 m) over en begint de route bij TOP Katwijk Zuidduinen.
Alternatief startpunt: TOP Katwijk Zuidduinen, Sportlaan, Katwijk aan Zee. Vlakbij vind je kp70, ri Boulevard, waar fietspad en wandelroutes de duinen in voeren.
Markering: Grotendeels via knooppunten: rode pijlen/cijfers op gele ondergrond. Het deel door de Kalahari is gemarkeerd met houten palen met rode kop.
Tip: Download de app topogps in je telefoon plus de laag wandelknooppunten. Makkelijk bij het volgen van de route en hulpmiddel bij eventueeel inkorten en uitbreiden ervan.
OV: O.a. bus 90. Stap uit bij halte Nieuw Brittenburg (of Vuurbaakplein of Boulevard-Zuid).
Parkeren: Ondergrondse parkeergarage ‘Boulevard Zeezijde’. Klik hier voor de tarieven. Ook parkeerstroken (duur) bij TOP Katwijk Zuidduinen.
Horeca: Katwijk aan Zee, o.a. Strandpaviljoen Zee en Zon, Boulevard-Zeezijde 19 en Restaurant Kattuckerzandt, Boulevard Zeezijde 49.
Wassenaar: Brasserie De Badmeester, Wassenaarseslag 15.
Honden: Niet toegestaan op het strand van 1 april tot 1 oktober tussen 9 – 19 uur. In de duinen verplicht aangelijnd.
Info: Nationaal Park Hollandse Duinen

De kunst van Katwijk | Katwijk is een oud vissersdorp, waar de garnalen eeuwenlang met paard en netten werden binnen gesleept. De hooggelegen boulevard is nu hotspot voor wandelaars, fietsers, surfers en schilders op weg naar de zee of de duinen. De robuuste vuurbaak (na de Brandaris de oudste vuurbaak van Nederland) en de Oude Kerk waren én zijn inspiratiebronnen voor vele kunstenaars.
Zo ook de eeuwenoude traditie die in het helmgras wordt uitgebeeld. Een van de fraaie beelden in deze duinstrook is kunstwerk ‘De Maatjes’, een bronzen beeld van Gerard Brouwer. Het duizend kilo zware kunstwerk wordt wel het ‘gewichtigste visitekaartje’ van Katwijk genoemd. Sinds de onthulling op 14 december 2018 worden er non-stop selfies gemaakt.

Katwijk en de kust | Om de kustverdediging bij Katwijk op sterkte te brengen, is in 2015 een multifunctionele zeewering aangelegd: een 900 meter lange dijk, vermomd als brede duinenrij met een ondergrondse parkeergarage. Een wereldprimeur. Het strand werd 100 meter opgeschoven, waarbij een stuk zee werd ingepolderd. Zo kwam Katwijk eindelijk binnen de zeewering te liggen. Net zo goed kunst dus, deze Dijk-in-Duin waarover het prima flaneren is. En wie geen harinkie blieft: verderop bij terras het Kattukerzandt worden de oerfrieten met een vleugje kruidenpoeder geserveerd.

Het toverwoord | ‘Waar natuur de stad en de zee kust’ is de slogan van Nationaal Park Hollandse Duinen. Op deze plek bij kp70/TOP Katwijk Zuidduinen zijn weinig woorden nodig om te snappen wat daarmee wordt bedoeld. Je verlaat hier de bebouwing en wandelt zo de Zuidduinen in. Het zijn jonge, hoge duinen van ongeveer duizend jaar oud. Landinwaarts – voorbij een strook bollenvelden en landgoederen – liggen veel oudere, door de wind afgetopte exemplaren. Toverwoord in duingebieden is ‘dynamiek’ – ook in de Zuidduinen. De wind moet er blazen, het zand moet stuiven, helm en zandzegge moeten zich erin vastbijten. Ook grote grazers die hier rondklossen helpen die dynamiek te bevorderen.

Historische akkertjes |Hier en daar in de golvende duinen liggen vlakke, met struiken omzoomde terreintjes. Het zijn oude akkers van vissers en boeren, vroeger ‘dellen’ genoemd. Meyvogeldel was het aardappelveldje van Meyvogel, visser Guijt was eigenaar van de Guijtjesdel. De vissers gebruikten resten vis als mest.

Liefde en harmonie | En die okergele slagroomtoef bovenop een duin? Het is de plek waar in 1922 de Indiër Harzat Inayat Khan een spirituele ervaring had. In 1970 werd de Soefitempel, Murad Hassil genoemd, gebouwd.

Vlaggeduin |De waarnemingspost op de top van het Vlaggeduin werd in opdracht van de Duitse bezetter gebouwd en maakt deel uit van de Atlantikwall. Het Vlaggeduin is het hoogste duintopje van Zuid-Holland. Je kijkt er uit over duingebied Berkheide waar een wirwar van paadjes langs vennen en zandverstuivingen slingert.

Berkheide en het stuivende zand | ‘Het duin rookt weer als een gek’, zeiden de boswachters vroeger als de zeewind zo hard was, dat het zand als slierten rook van de duintoppen werd geblazen. Dat betekende code rood voor omringende zeedorpen, want onderstuiven was altijd een risico. Berkheide is zo’n ondergestoven dorp. Het werd rond 1400 gesticht door de Raephorsten en het leefde van de visvangst en het haringkaken. Berkheide komt nog wel op de kaart voor, maar dan als naam voor het natuurgebied tussen Katwijk en Wassenaar.

Berkheide – waarom de buren niet hielpen | Berkheide was een gehate nieuwkomer en concurrent op zee voor Katwijk en Scheveningen. Maar Berkheide groef haar eigen zandgraf door de Heer Van Wassenaer, controleur helmbeplanting, wat steekgeld toe te schuiven. Rond Berkheide hoefde vervolgens geen helmgras worden geplant. Rond 1600 ging dat mis. De zandwolf sloeg toe, Berkheide ging kopje onder, geen buur die een handje hielp. Nu gaan de handen weer op elkaar voor Berkheide, het is een waardevol natuurgebied (Natura-2000) en populair bij meer dan honderd soorten broedvogels.

Daarnaast is het een belangrijk waterwingebied. Een deel van het drinkwater voor de bewoners van Zuid-Holland wordt er gefilterd. Om aan de groeiende drinkwatervraag te voorzien, moet Berkheide jaarlijks 7 miljard liter extra drinkwater leveren. Om dit te realiseren vinden er tot maart 2025 werkzaamheden plaats aan de waterwinputten.

Stuntvliegers | Wat maar niet wil onderstuiven zijn de bunkers en andere verdedigingswerken van de Atlantikwall, de 5000 kilometer lange muur tussen Noorwegen en Spanje die de Duitse bezetter aanlegde om de invasie van de geallieerden te verhinderen. In de bunkers schuilen vleermuizen die je op een zwoele avond ziet stuntvliegen langs de duinmeertjes. In de winter zijn de bunkers en muur misschien wel dé plek om uit de wind de thermos te pakken voor een hete thee of bekertje glühwein.

Zwarte Pan of Kalahari | De Zwarte Pan is een ruige, uitgestrekte vallei (pan) die jaren geleden werd afgeplagd om het zand weer te laten stuiven. Stuiven betekent dynamiek en dynamiek betekent biodiversiteit, vandaar. Ook om die reden grazen er runderen in de Zuidduinen, prachtige roodbruine hooglanders die met hun gegraas voorkomen dat het gebied dichtgroeit en met hun hoeven de bodem omwoelen. Ook wandelaars zijn welkom op de mulle (bewegwijzerde) zandpaden, klos er maar op los. Locals noemen de Zwarte Pan ook wel de Kalahari, naar de halfwoestijn in het zuiden van Afrika, die deels uit zand, deels uit groene steppes bestaat.

Net als de Kalahari een halfwoestijn van zand en groene vlaktes.

Op duinsafari naar de Small Three | In de Hollandse Duinen zul je de Big Five (luipaard, leeuw, olifant, neushoorn en buffel) niet tegenkomen, misschien wel een van de Small Three: zandhagedis, konijn en tapuit. De tapuit is hét symbool van de Hollandse Duinen. Zijn favoriete stekkie is op een paaltje of struik. Het konijn houdt met zijn geknaag het terrein open, wat goed is voor de dynamiek en diversiteit van het gebied. De zandhagedis is het makkelijkst in mei te spotten als de groengekleurde mannetjes hun territorium verdedigen door de tegenstander tussen de kaken heen en weer te schudden.

Strand Wassenaarseslag – Katwijk | Het strand is samen met de duinen dé smaakmaker van Nationaal Park Hollandse Duinen. Dreigend bij storm, ontspannend bij mooi weer. Aan de horizon windmolens en vrachtschepen. Dichterbij strandlopertjes die heen en weer sprinten tussen schuimende golven op zoek naar eten. En wie genoeg heeft van zee, zand en zout kiest op de terugweg voor het pad door de duinen. Net iets meer beschut, maar bedekt met schelpen en toch ‘deinend’ als de zee.

EXPO DUNAatelier | Langs het vlonderpad dichtbij het start-/eindpunt van de wandelroute passeer je EXPO DUNAatelier van de Kunstvereeniging Katwijk. De kunstvereniging bestaat al sinds 1908 en organiseert jaarlijks eind juni, begin juli een expositie van plein-air-schilderkunst. Beroemde leden waren Sluiter, Toorop en Israëls. In de zomer geopend.