meijendel-trouw | Nanda Raaphorst

Deze wandeling gaat door natuurgebied Meijendel, vlakbij zee tussen Den Haag en Katwijk. Je wandelt duin op, duin af, een vallei door en weer een duin op. Kortom, het zijn soms pittige meters door dit schitterende natuurgebied. Meijendel is onderdeel van Nationaal Park Hollandse Duinen, een lange kuststrook tussen Hoek van Holland en Wassenaar. In de bodem van Meijendel zuivert beheerder Dunea drinkwater. Het is bestemd voor 1,3 miljoen Zuid-Hollanders.

Gepubliceerd in Trouw (magazine De Tijdgeest) op 21 januari 2023

Nationaal Park Hollandse Duinen (in oprichting) is 43 km lang en maximaal 8,5 km breed en bestaat uit landgoederen, duinen, zeedorpen en natuurgebieden zoals de Van Dixhoorndriehoek, Vinetaduin, het Spanjaardsduin, Solleveld & Kapittelduinen en Meijendel. Meijendel was vroeger een woest stuifzandgebied waar alleen jagers en gespuis durfden te komen. Nu is het het domein van vossen, nachtegalen, zandhagedissen en – enkele – tapuits.

INFORMATIE WANDELROUTE TROUW DOOR MEIJENDEL

Scroll naar beneden voor de routebeschrijving en de gpx-track van deze wandelroute.

Meijendel bestaat uit een wirwar van avontuurlijke paadjes. Verdwalen is eenvoudig. Daarom is deze route uitgezet via knooppunten, je volgt rode pijlen van knooppunt (cijfer) naar knooppunt. Globaal volg je vanaf bezoekerscentrum De Tapuit knooppunten 17, 95, 94, 16, 18, doorsteek naar 13/19, afslaan pad zeereep, 12, strand, 19, ri 13 doorsteek naar 18, 16, ri 17, afslaan bezoekerscentrum. Onderaan dit artikel kun je de routebeschrijving en gpx-track downloaden.

Lengte: 9/13 km. De wandeling bestaat uit twee lussen, een hoofdlus van ca 9 km door Meijendel en een extra lus van 4 km langs de zeereep en over het strand.
Start/eindpunt: Bezoekerscentrum De Tapuit, Meijendelseweg 40, Wassenaar, klik hier voor aanrijroutes.
Markering: De wandelroute is grotendeels uitgezet via de wandelknooppunten van wandelnetwerk Duin, Horst en Weide. Hier en daar ontbreekt de markering of is die onduidelijk. Volg de routebeschrijving.
Tip: handig bij het navigeren is de app topogps (alleen voor mobiele telefoon).
Openbaar vervoer: Wie met het OV reist, is vanaf Den Haag Centraal Station het snelst bij het startpunt met een (ov-)fiets; een tochtje van 8 km.
Horeca: Pannenkoekenboerderij Meijendel, Meijendelseweg 36 (naast bezoekerscentrum), 2243 GN Wassenaar. Open: 365 dagen per jaar: ma-vr 9 – 18 uur; za/zo 9 – 19 uur.
Tip: Bezoek ook Bezoekerscentrum De Tapuit, gelegen naast de pannenkoekenboerderij. Ook leuk voor kinderen.

Onderweg langs wandelroute Meijendel

Boerderij Meijendel – duinterras en open haard | Pannenkoekenboerderij Meijendel is een trekpleister voor wandelaars, trimmers, natuurfotografen, fietsers en pannenkoekenliefhebbers. Het ligt ook erg fraai, middenin de duinen van Nationaal Park Hollandse Duinen. We schuiven aan op het duinterras, waar de windschermen rondom het verhaal vertellen van de boerderij. Die dateert uit 1833, toen boeren hier op akkertjes hun duinpiepers, erwten en granen verbouwden, een plan van koning Willem II om de duinen rendabel te maken. Die akkers lagen in een dalletje, beschut tegen de wind door hagen meidoorns, vandaar de naam Meijendel. Maar veel leverde de zanderige bodem niet op en alle boeren (op die ene laatste boer na…) zijn vertrokken, net als de obers die hier ooit de pannenkoeken serveerden. Zelfservice! Wat wel is gebleven zijn de roodgeblokte gordijntjes en de open haard waar we straks met de voeten hoog kunnen bijkomen van deze pittige duinwandeling.

De laatste boer | In opdracht van koning Willem II (1792 – 1849) verschenen begin negentiende eeuw de eerste boeren in Meijendel, een poging om de duingronden rendabel te maken. Op de onvruchtbare zandbodem strooiden de boeren mest van koeien en van mensen uit de stad. Armoezaaiers pikten soms aardappels. Daar bedachten de boeren wat op: als de witte vlag uithing mochten zij de restjes erwten en duinpiepers komen halen. In 1840 stopte Willem II met zijn voedselexperiment en vertrokken de meeste boeren. Eén van de boeren zette door. Aan de bezoekers van de duinen ging hij glazen koeienmelk verkopen, en later ook thee en pannenkoeken.

En nu? | Eind 2016 werd gebied Hollandse Duinen – de kuststrook tussen Hoek van Holland en Langevelderslag – door het Nederlandse publiek verkozen tot een van de mooiste natuurgebieden van Nederland. In december 2020 is de officiële status van nationaal park aangevraagd, nu is het nationaal park in oprichting. Bijzonderheid is dat in de Meijendelse zandbodem het water gezuiverd wordt tot drinkwater voor 1,3 miljoen Zuid-Hollanders.

Reeën, tapuiten en nachtegalen | Eerst nog even langs het bezoekerscentrum naast de boerderij. Het heet De Tapuit, genoemd naar het stoere vogeltje dat hier langs de kust leeft. De tapuit overwintert in Afrika en Azië, maar in het voorjaar vliegt-ie onze kant op om in het zand van de Hollandse Duinen te nestelen. ‘Maar heel goed gaat het niet met het vogeltje’, vertelt een duinwachter. ‘De tapuit legt zijn eieren in holletjes, een konijnenhol bijvoorbeeld. Maar omdat de konijnenstand is afgenomen door allerlei ziektes zijn er te weinig broedplekken voor het vogeltje.’ Gelukkig is de lijst met dieren die we wel kunnen tegenkomen lang. ‘Reeën, vossen, rugstreeppadden, zandhagedissen, goudhaantjes, nachtegalen – ‘Meijendel is een nachtegalenparadijs’ – noem maar op, ook grazers als konikpaarden en schapen.’ En misschien scheert er een buizerd over. Of horen we het roffelen van de groene specht.

Slingerpaadjes langs duindoorns en ontschorste stammen | De drukte van het bezoekerscentrum is snel verdampt, zó veel paadjes slingeren er kriskras door het duingebied. Donkergroene dennen torenen hoog uit boven een wirwar aan bomen en struiken. Nu in de kleuren goud, koper, beige, grijs, straks weer malsgroen en vol blad en vrucht. Eik, braam, kardinaalsmuts, varen, wilde lijsterbes, wilg. We herkennen (hoera Plantnet!) de welriekende bosrank, met stengels als lianen en vruchten als pruikenbollen. En verderop meidoorns, nu met verdorde rode besjes aan de takken, straks vol spierwitte, geurende bloesem. En dáár, duindoorns, veel duindoorns. Kramsvogels en koperwieken zijn gek op de bittere, oranje bessen die vol vitamine C zitten. Als er meer zijn dan de vogels op kunnen, gisten ze en worden ze ware alcoholbommetjes.

Opvallend zijn de ontschorste stammen van de grauwe abeel. Kunst? Nee, ‘nieuwe inzichten’. Door de bast van zieke bomen deels te ontschorsen krijgen insecten de kans de boom op te eten. ‘En een afstervende boom voegt veel langer ecologische waarde toe dan afzagen.’

Fraai glinsterende plassen | Over een smal bospaadje balanceren we langs een groene vallei. Reeën zijn ons vóór geweest, de opkomende zon tegemoet. We zien hun sporen behendig meeslingeren met het zandpad. We ontwaren op de valleibodem een groene strook waarin putdeksels uitsteken boven het gras. En daar gebeurt het: in de zanderige grond van Meijendel wordt drinkwater gemaakt, voor 1,3 miljoen Zuid-Hollanders. Hoe? Voorgezuiverd rivierwater van de Afgedamde Maas wordt via grote buizen de duinen in geleid en dan via vennen de bodem in. Dat zijn die fraai glinsterende gitzwarte plassen die we overal zien. Het water zakt door het zand, waardoor het wordt gefilterd. Als het na twee maanden via die putten weer wordt opgepompt is het helder en zuiver. En toch, veel tappunten zijn er niet, dus neem een gevuld bidonnetje mee van thuis. Of een thermosfles.

Naar het strand – pittige paadjes richting zee | Als de zon haar hoogste punt voorbij is, bereiken we de zeereep. Het is de westelijkste duinstrook, dichtbij zee, dus de jongste duinen met de hoogste toppen. Begroeid met helmgras vormt de zeereep een dijk van een zeewering. En zo voelt het ook. Het is een pittig karakterpaadje dat langs de zeewering naar knooppunt 12 voert. De zuidwesten wind duwt ons daarna over het strand terug naar knooppunt 19. Heerlijk! De golven rollen schuimend om onze schoenen, en daar, een zeehond!

Nóg verder in zee een windmolenpark en containerschepen, wachtend om te kunnen lossen in de Rotterdamse haven. ‘Die uitstoot via zee vormt de grootste bedreiging voor onze mooie duinen’, moppert een wandelaar. Tijd voor de thermos, gevuld met ontzorgthee. Op de rand van een duin ploffen we neer. Geen zeecontainerschip meer te zien. Alleen prachtig fijn zand, het duin als hoog windscherm in onze rug. Glühweintje erbij en we doen alsof we niet zien dat paarse winterwolken zich boven de duinen samenpakken.

Duinweetjes

De Nederlandse duinen beslaan maar 1% van het landoppervlak en toch leeft er 70% van onze plant- en diersoorten
Op z’n retour: het inzetten van grote grazers als gallowayrunderen. Ze zouden meehelpen het gebied open te houden, belangrijk voor de variatie en diversiteit. Maar onder het gewicht van zo’n prachtig kastanjeharig rund, wel 600 kilo, verdicht de bodem tot een aangestampte zuurstofarme plaat. Nee, schapen, net als vroeger, die zijn het nieuwe geheim.
Hier in Meijendel wordt het Drentse heideschaap ingezet, een soort dat niet erg kieskeurig is en tevreden is met gras, bladeren en bast. Door hun gegraas krijgen langzaam groeiende, vaak zeldzame planten een kans.
De temperatuur op de steile zuidhellingen van de jonge duinen van de zeereep kan in de zomerzon oplopen tot 50 graden. Stop je een ei in de grond, dan is die binnen 20 minuten gekookt, zo gaat het verhaal.
In Meijendel woont een bijzondere hagedis, de zandhagedis. Het vrouwtje legt haar eieren graag op zanderige, zonnige plekken. Omdat ze zelf niet zo goed kan graven, gebruikt ze een plek die is omgewoeld door het konijn. Daarvan zijn er helaas niet veel meer in de duinen. VHS (hartziekte) en myxomatose (oogziekte) hebben veel slachtoffers gemaakt. En nu overwegen de natuurbeheerders van Meijendel konijnen aan het gebied toe te voegen. Vroeger waren ze een plaag en een gevaar voor de zeewering. Met hun geknaag ondermijnden ze de duinen.
In de zomer leven reeën alleen, maar in de winter vormen ze groepen.
Konijnen eten soms hun eigen keutels nog een keer op, dan zitten er nog voldoende voedingsstoffen in.