Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg. Zo zijn de Friezen. Maar nu Leeuwarden culturele hoofdstad van Europa is, wordt van de inwoners iets bijzonders gevraagd: doe eens wél gek. Leef je uit en verras elkaar met je kunsten. Wie dit rondje in en om Leeuwarden fietst, maakt zodoende grote kans op ‘wat oponthoud’.

Iepen mienskip

Wie bang is voor een nat pak, komt nooit over de sloot. Het is een waarheid als een koe. En koeien zijn er veel in de weilanden rond Leeuwarden. De poten in het malse gras, dat door kaarsrechte boerensloten in een patroon van ruiten en vlakken is verdeeld. In Ritsumazijl hebben de dorpsbewoners zich door al dat hoekigs laten inspireren. De straten zijn versierd met bordjes in Schotse ruiten-patronen, opgeleukt met persoonlijke gedichten die de patronen en kleuren verklaren. Het blauw van de vaarwegen, het groen van de weiden, het oranje van de opkomende zon. ‘Dát is wat we bedoelen met iepen mienskip’, aldus de organisatie van LF2018, ‘open buurt en brein en kom over de sloot met je kunsten!’

Doedelzakken op de toren

Een brede glanzende vaart verbindt Ritsumazijl met Leeuwarden, de stad waar dit fietsrondje vandaag begint. Vanaf de gloednieuwe fontein op het stationsplein – een van de 11Fountains die voor LF2018 werden ontworpen – naar de Oldenhove-toren. ‘De Liwwadders wilden de verwaande Grunningers een poepie laten ruiken en met de Oldenhove-toren de Martinitoren overtroeven’, vertelt iemand. Maar in plaats van triomf werd het schande, want de toren zakte 168 centimeter uit het lood en kon nooit afgebouwd worden. Gelukkig is de stompe toren een prima plek voor een podium. ‘Zelfs doedelzakken kun je er in 2018 horen spelen’, vertellen ze in De Blokhuispoort. In het LF2018-informatiecentrum in de voormalige gevangenis van Leeuwarden weten ze alle ins en outs over de festiviteiten.

Escher en Mata Hari

‘Hebben jullie het Fries Museum al bezocht? Dit jaar is de hoofdrol voor Escher, na Mata Hari onze beroemdste inwoner. Maar je moet ook even dat wandkleed achter de kassa’s bekijken, van Claudy Jongstra is het. Je kunt natuurlijk sokken breien van schapenwol. Of deze reusachtige loper van vilt, zoals zij. Dát bedoelen we met ienen mienskip, pak eens uit met je kunsten, stop ze niet weg.’ Wie Claudy aan het werk wil zien, fietst naar Huns, een piepklein dorp, met fiere en vervallen boerderijen, en een landweg onder hoge bomen die doodloopt in een grasveld. Húns ligt acht dorpen en zo’n 30 kilometer verderop, of nog meer als je ook festivallocaties Feanwâldsterwâl en Tjietjerk in je rondje opneemt. Daar gaat-ie dan.

Omdat het leuk is

Voorbij de brug over het Harinxmakanaal fiets je hoppekee zo de open ruimte in. Groen en weids is die, met slootjes vol pompeblêd en stolpboerderijen formaat circustent. Er staan er een paar op weg naar het zuiden, waar het pad langs een wei vol gitzwarte paarden voert. In Goutum kun je De Fruithof bezoeken met zeldzame fruitrassen en bomen, en in Wergea – even van de route af – zit de heer Dijkstra klaar. Dertig jaar lang werkte hij aan de restauratie van de stijlkamers van het Roorda-huis alias ‘t Alde Slot. ‘Een ruïne was het’, vertelt hij en hij neemt je mee langs kroonluchters, porseleinen servies en zwaar houten meubels. En heb je niets met stijlkamers, dan kun je altijd nog een kop thee drinken in het zitje onder de huisboom. Of Dijkstra nog iets iepen mienskipperigs in petto heeft vanwege LF2018? ‘Tweeduizendachttien, is het al zover?’ Dijkstra doet alsof hij de tijd een beetje kwijt is. De dorpjes verderop zijn het écht.

Tien huizen

Zoals het mooie Mantgum dat met de gewone wereld verbonden is via het Swettepaad. Dat pad voert kilometerslang door de weilanden, zachtjes mee slingerend met de Sneekertrekvaart. Er dobbert een zeilbootje, iemand zwaait, er draven paarden, langs de oever een bel voor wie overgevaren wil worden. Mantgum is een plaatje, vooral rond de fraaie kerk op een terp. De zon spat uiteen op donkerrode dakpannen. Langs een riant gazon staan villa’s met diepe tuinen vol bloemen en bomen. Mantgum is vergroeid met het piepkleine Tjeintgum. Zijn het tien huizen, twaalf? In ieder geval véél vergeleken bij buurdorpje De Him. Verder hemel en gras zo ver je kunt zien, op een hoekig kerktorentje na, van Jorwerd.

Het kán bruisen in Jorwerd

‘Op zaterdagochtend 25 augustus 1951, om zeven minuten over vijf, stortte de toren van Jorwerd met donderend geraas ineen. Zomaar, uit zichzelf, na negenhonderd jaar sneeuw, zon regen en wind, gewoon uit pure torenmoeheid.’ Zo beschrijft historicus Geert Mak in ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’ het leven in het plattelandsdorp Jorwerd. En dan vooral, hoe het in korte tijd veranderde. Gelukkig staat de toren weer overeind, trots op de terp. En kom je op het goede moment dan kan het in Jorwerd bruisen. LF2018 wordt gevierd met Iepenloftspul, openlucht theaterspektakel, maar niet vandaag.

Kunst óp de brug

Bij Maks stamcafé, Het Wapen van Baarderadeel, staan wat scheefgezakte rieten stoelen. Wie wil ploft neer, maar de kans op een serveerster is niet erg groot. Dóór dan maar, naar het dorpje Baard, waar sympathieke Cobus minder zunig is met zijn café-tijden: iepen van 10 tot sluit. Ook fijn: dat zonovergoten terrasje aan het water. ‘Vers paprikasoepje?’ vraagt Cobus. Cobus bedient ook de brug, is de plaatselijke kapper en als het moet speelt hij voor gynaecoloog (‘Hobby hoor’). ‘Díe kant op voor knooppunt 74’, wijst hij, ‘maar éffe wachten want er komt een bootje.’ Kunst óp de brug is hij, met zijn hipsterbaard, puntschoenen en tatoeages.

Uitsloverig kerkje

Naar 74 voert het fietspad tussen groen overwoekerde slootranden en weilanden vol vogels en paarden. Een reiger glijdt over, een haas huppelt mee. In de verte lonkt de uivormige toren van Deinum, dat is voorbij Húns, Boksum en niet te vergeten het terpdorpje Blessum, een plek waar de klok lekker lang heel langzaam sloeg. Een kerkje om te zoenen, een handvol boerderijen. De weg loopt niet meer dood, en de klok tikt niet meer zo traag, maar een station is net een brug te ver. In volle vaart – oppassen geblazen! – dendert de trein verderop voorbij, op weg naar Deinum. Daar cirkelt de route in een boog om de sipeltoren, een laat zonnetje verlicht de ui. Doe maar gewoon, zou je op z’n Fries tegen zo’n uitsloverig kerkje zeggen. Maar niet in het jaar LF2018. Dan is alles even anders. De ui van Deinum, de Schotse ruiten van Ritsumazijl, dan langs de Harlingervaart weer terug naar Leeuwarden. Over de sloot en rond is het (te) gekke rondje.

 

INFORMATIE Leeuwarden Culturele Hoofdstad

Samen met Valletta (Malta) is Leeuwarden met heel Friesland Culturele Hoofdstad Europa 2018. Voor het thema – ‘Iepen Mienskip’ – deed de organisatie een oproep aan haar bewoners. Doe eens wél gek, luidde de oproep, laat je niet tegenhouden en toon je kunsten. Best een uitdaging voor de nuchtere Friezen voor wie de mienskip (gemeenschap) een groot goed is en voor normaal doen vaak al gek genoeg is. Naast ruim veertig grote (internationale) projecten heeft dat een programma opgeleverd van honderden mienskips-initiatieven, zoals in Feanwâldsterwâl waar een bewoner 128 huishoudens portretteert en in Sloten waar schilder Dirk Hakze met heel veel collega’s een reusachtig openluchtschilderij maakt (Colourfield Performance). nder de grote projecten vallen o.a. Kunst onder de Bruggen (Brug Brege Bridge), optredens in kerken (Under de Toer, o.a. in Leeuwarden, Goutum en Wergea), een reusachtige tijdmachine in Leeuwarden, gloednieuwe fonteinen in alle Friese Elfsteden (11Fountains), tall ships aan de waddenkust en optredens van Royal de Luxe met Giant Steps, torenhoge reuzenmarionetten. Informatie: www.friesland.nl en ter plekke bij VVV Leeuwarden, Sophialaan 4, 8911 AE Leeuwarden, info@vvvleeuwarden.nl, www.mooifriesland.nl, 058 –  234 7550.

Slapen in Leeuwarden? Boek een cel!

Zoek je een verrassende overnachtingsplek? Alibi is het splinternieuwe hostel dat zijn zwaar houten deuren heeft geopend in de voormalige gevangenis van Leeuwarden, in hetzelfde gebouw als het Infocentrum LF2018, in de Blokhuispoort. Je slaapt in fraai opgeknapte voormalige cellen. Er zijn hostel-kamers (stapelbedden) en iets comfortabelere hotelkamers (met eigen sanitair en 2-persoonsbedden). Superleuk!

Lekker eten

Vlakbij Hostel Alibi, in een van de mooiste straten van Leeuwarden, vind je Hotel Grand Café Post-Plaza gevestigd in het oude Leeuwarder postkantoor. Lekkere en originele gerechten en vriendelijke bediening. Plus dat geweldige gebouw: een gewelfde ruimte, het zwaarhouten plafond gestut door reusachtige zuilen met centraal de bar die wordt verlicht door fraaie kroonluchters. Aanrader!

Einde