Er zijn meer mensen op de maan geweest dan op de bodem van de oceaan. Raar maar waar. Er is daarom nog veel onbekend over het leven op zo’n kilometer onder zeespiegel. Terwijl 70% van het aardoppervlak bestaat uit water. Daar moet verandering in komen, vond de BBC, en maakte haar ‘most ambitious ocean film’. Yannick en ik zijn benieuwd wat er zo ver onder water te beleven valt.
De BBC, producent van handenvol bejubelde natuurdocumentaires, besloot het onbekende te onderzoeken. Een BBC-team daalde af met ‘megadome-filmcameras with split-vision’ om tegelijk boven en onder water te kunnen filmen en was maandenlang in touw om een tip van de sluier op te lichten. Yannick (14) en ik (>4×14) hebben ons centraal geïnstalleerd in het Omniversum in Den Haag en wachten in spanning af op de beloofde dansende yeti-krabben, superslimme dolfijnen en pratende vissen. Heel fijn: alles is Nederlands ondertiteld. De beelden zijn schitterend, maar juist het verhaal erbij doet het hem.
Percy
Het eerste shot. Tegenlicht. Hoge golven, wit schuim. Dolfijnen duiken met honderden tegelijk door de golven, op zoek naar voedsel. Vervolgens worden we meegevoerd langs de Zuid-Afrikaanse kust, door ondiepe zeeën met koraalriffen. En dan, in het Great Barrier Rif, zien we de lipvis aan het werk. ‘Wauw!’, fluistert Yannick als we met het visje mee naar de rand van het rif zwemmen. Het ontbijt van Percy – Percy the Persistor, Doorzetter, wordt hij genoemd – bestaat uit schelpdieren en die vindt-ie hier. De vraag is dan hoe Percy met z’n zachte weke vissenbek de keiharde schelp open krijgt. Maar de lipvis is niet van gisteren. Klemt het schelpdier in z’n bek en slaat het met een zweepslag van z’n lijf kapot op het koraal. Yannick is onder de indruk van zoveel slimmigheid (wat niet snel gebeurt, omdat hij op tv al veel BBC-docu’s zag). Meer bijzondere skills: tuimelaars in de Rode Zee die hun lijf tegen ruwe waterplanten schuren, waarbij slijm zich op de huid afzet, dat ze beschermt tegen infecties. Ze leren het hun jongen, de medische wetenschap zoekt naar toepassingen.
Mmmmm… zeeëgels
We zwemmen mee door mysterieuze onderwaterbossen van reuzenkelp (soort zeewier) dat meer dan 60 meter hoog kan worden en meer dan een halve meter per dag groeit. Zeeplanten zijn de longen van de planeet, horen we, stoten evenveel zuurstof uit als alle bossen op aarde bij elkaar. Het kwaad dat op de loer ligt is hier niet de mens, maar zijn zeeëgels. Die houden wel van een kelpje en vernietigen zo stukje bij beetje de kelpbossen. Maar gelukkig is daar de zeeotter. Dagelijks moet die 30% van zijn lichaamsgewicht eten om warm te blijven en verslindt het liefst een maaltje… zeeëgels. Alsof de natuur onder water nog in evenwicht is.
Rog zoekt lantaarnvis
In ieder geval is de natuur onder water minstens zo wreed als op het land, hoewel niet zo bloederig. Hier geen tijgers en leeuwen die met bebloede klauwen antilopen aan stukken scheuren, maar een angstaanjagend grote groep langsnuitdolfijnen die al echoënd hun prooi opsporen: een onschuldige school lantaarnvissen, duizenden tegelijk. De zee is woelig. Concurrenten in de strijd om het malse maal zijn geelvintonijnen en adelaarsroggen. Het duurt niet lang of er is geen lantaarnvisje meer over. Wat rest is ‘een confetti van glinsterende schubben’, aldus de stem van Ruby van Tongeren over het opeens zilverig opflikkerende water.
Yannicks favorieten
In de twintig minuten die nog volgen – véél te weinig vinden Yannick en ik – komen hemelkijkers voorbij (vissen met transparante schedel, wat een goed idee!), een twee meter lange gelatineslang, yeti-krabben die met hun dichtbehaarde poten een soort vogeltjesdans doen. En nog veel meer wonderbaarlijks en ontroerends. Zeerobben – waarom kijken ze toch zo zielig – die moeten baren en opvoeden op een alsmaar krimpend ijsmatras. Jonkies die daardoor veel te vroeg koppie onder gaan.
Yannicks favorieten? Percy! En op 2 de intelligente inktvis. Om aan de bek van een hongerige haai te ontkomen plakt ze zichzelf vol schelpen. De haai raakt in de war, je zíet het aan haar, en maakt zich tenslotte uit de voeten. Haai uit zicht? Even schudden en de inktvis kan haar tentakels weer uitslaan. Raar, ontroerend, waar. We zwemmen en vliegen nog even mee, afwisselend ónder water langs fantastische vormen in waanzinnige kleuren, en dan weer boven water. Mee met een drone boven de oceaan die oprispt door opnieuw een vissengevecht.
Een vette 9
Het oordeel van de jury? Een 9 geeft Yannick de film. ‘Je bent in de wereld van de oceaan en merkt dat je er eigenlijk niet zo veel weet. Dieren zijn veel slimmer dan je denkt bijvoorbeeld en dat is leuk.’
Zien dus? Zien! De zeeën en oceanen zitten vol leven. Leven dat niet dol is op plastic soep. Zuinig zijn op ons water is indirect de boodschap van de BBC. Natuurlijk.
INFORMATIE
BBC’s Oceans, Our Blue Planet
Op ontdekkingsreis over de zeven zeeën van onze planeet
De film draait in Omniversum Den Haag nog de hele zomer, een aantal keren per dag.
De film wordt vertoond op een 840 m2 grootscherm, uitgerust met 36 luidsprekers. Je ziet het leven onder zee: dolfijnen, zee-otters, ingenieuze lipvissen en intelligente octopussen en yetikrabben stelen de show.