Landgoed Lievensberg, het Markiezaatsmeer, landgoederen Lisdonk en Mattemburgh – het zijn stuk voor stuk fraaie natuurgebieden op deze wandeling over de Brabantse Wal. Tip voor een weekendje weg: combineer de route met de stadswandeling Bergen op Zoom.
Scroll naar beneden voor de routebeschrijving en de gps-track van deze wandelroute.
- Start: Bergen op Zoom, Stayokay/Natuurpodium Brabantse Wal, Boslustweg 1, 4624 RB Bergen op Zoom, www.natuurpodium.nl.
- Afstand: 20,5 km.
- Lijn / cirkel: Cirkel.
- Navigatie: Wandelnetwerk West-Brabant: gele pijlen/nummers op groene ondergrond. De paden zijn grotendeels onverhard, maar goed begaanbaar.
- Horeca: Bij startpunt Stayokay; Camping De Nieuwe Drenck (Zuidgeest 17, Bergen op Zoom); halverwege in Hoogerheide, Orangerie Mattemburgh (Antwerpsestraatweg 181, Hoogerheide).
- OV: Vlak bij kp36 (startpunt) in de Pasteurlaan vind je een bushalte van de lijnen 22 en 112, zie de dienstregeling. Vanaf station Bergen op Zoom circa 3,4 km lopen naar Stayokay/Natuurpodium. Aanlooproute vanaf station: wandel zuidwaarts via Parallelweg en Canadalaan naar Kardinaal de Jonglaan. Volg pijlen wandelnetwerk van kp23 naar kp36 bij de startplaats.
- Kinderroutes: Bij Stayokay/Natuurpodium start het Blotevoetenpad. Voor de deur liggen een klimbos en een uitkijktoren. Of ga voor een lusje naar de vogelhut vanaf bezoekerscentrum De Kraaijenberg.
- Tips: De maand mei is op de Brabantse Wal de tijd voor ProefMei. Veel restaurants serveren dan het AAA-menu: gekookte asperges met aardappelen als voorgerecht, gebakken ansjovis met frietjes en mayonaise als hoofdgerecht, en aardbeien met ijs en slagroom als nagerecht. De drie A’s (asperges, ansjovis, aardbeien) zijn allemaal producten van de streek.
- Halverwege kun je in de Orangerie van Landgoed Mattemburgh heerlijk lunchen. Of, na afloop van de wandeling, dineren. Start in dat geval de route bij F: de Beukendreef ri kp71.
- Stayokay Bergen op Zoom, met daarbij Natuurpodium Brabantse Wal, is een pleisterplaats voor backpackers, fietsers, bosklimmers, scholieren, joggers en wandelaars.
- Meer routes: Deze wandeling is ook gepubliceerd in de ANWB wandelgids | 52 wandelroutes in Nederland.
Wandeling Brabantse Wal
Als je ervan afrolt ben je snel beneden, maar griezelig hóóg, dat is de Brabantse Wal niet. Maximaal 20 meter is de steilrand, maar dat is genoeg voor het label ‘aardkundig monument’. De route start op de rand en daalt dan af naar zeeniveau. Of beter: naar Markiezaatsmeerniveau, want de zee, die ooit dorp Hildernisse wegvaagde, ligt op veilige afstand. Halverwege een sapje of salade Orangerie Mattemburgh?
De beauty en de berk | Oude dennen met wortels als reusachtige spinnenpoten. Alsof ze zich vastklampen aan dit mooie landgoed met zandverstuivingen, heidevelden en dennenbossen. Verderop een gevelde beuk, misschien wel het slachtoffer van de porseleinzwam, een beauty met z’n witglanzende hoed, maar net zo goed slurpt hij de laatste levenssappen uit de bast van verzwakte berken.
Vanaf de Kraaijenbergtoren | Dat er wat te beleven valt bij De Kraaijenberg, zie je zo. Het terrein is opgeleukt met houtgesneden dieren en een insectenhotel, er is van alles te leren over het Markiezaatsmeer en wie vast wil inzoomen op de vele vogels, kan de uitkijktoren op (zelf kijker meenemen!). Het eiland midden in het meer is de broedplaats voor duizenden meeuwen en als je geluk hebt zie je de grote kolonie lepelaars.
Vanuit de Hildernishutte | Een knus plaggendakhutje is het, in het riet langs het Markiezaatsmeer. Langs het pad groeien moeraswespenorchis en zomerbitterling. Misschien hoor je een baardmannetje, blauwborst, putter of kneu. Zieke en dode watervogels worden opgegeten door vossen. Er grazen runderen en IJslandse paarden zodat de vlakte niet dichtgroeit.
Van zout naar zoet | Vóór 1984 keek je hier, aan het laagste randje van de Brabantse Wal, uit over de Oosterschelde. Je zag schorren en slikken, rook het zoute water. Met de aanleg van het Schelde-Rijnkanaal en de Markiezaatskade veranderde dat. Nu begint de Oosterschelde verderop achter de kade. Het water dat je ziet is een meer van ongeveer 6 bij 4 kilometer. Langzaamaan verandert het in een zoetwatermoeras. De naam komt van de markiezen van Bergen op Zoom die hier eeuwenlang de scepter zwaaiden.
Wal = zoom = steilrand | Een steilwand van soms 20 m hoog – de Brabantse Wal – die moet je kunnen zien. Links de hogere gronden, rechts de lager gelegen zeekleipolder. Waarschijnlijk is de steilrand ontstaan door erosie. Boosdoeners: de Schelde en de zee, die steeds stukjes van het zandplateau afknabbelden. Mensen gingen juist op de rand wonen omdat je er hoog en droog zit en toch dichtbij de vruchtbare zeekleibodem. Hoeve Hildernisse is een eigenwijs geval: niet óp de steilrand, maar in de polder, de oude ‘uiterwaard’ van de Oosterschelde.
Hoeve Hildernisse | Je moet een beetje lef hebben, maar als je buitendijks staat, heb je wel het rijk alleen. Geen weitje voor de paarden en Drentse heideschapen, maar een hele prairie. Het dorp Hildernisse dat hier lag – 300 huizen, een kerk en een klooster – werd door stormvloeden in 1530 en 1570 weggevaagd. Hoeve Hildernisse, een langgevelboerderij, werd in de 18e eeuw pas gebouwd. Op zo’n beetje de mooiste plek van de Brabantse Wal, aldus de bewoner: ‘Op de overgang van hoog naar laag, zand naar klei en ooit zoet naar zout’.
Zeebad De Duintjes | Er groeien zeldzame planten als stippelzegge en gestreepte klaver in deze duinen met bremstruwelen en solitaire eiken. En dat is best bijzonder voor een gebied dat in de jaren 30 van de vorige eeuw zo’n 30.000 badgasten per seizoen over de vloer kreeg. De natuur laat haar spierballen zien.
Pingpongballen in Lindonk | Z’n holle wegen – uniek voor Brabant! – en het uitzicht over de polders worden bejubeld. Nadat het bos jarenlang is uitgedund, zijn tussen het groen nu ook lijsterbes, vuilboom en muskuskruid te vinden. Een bijzondere bewoner(tje) is het goudhaantje. Hij leeft in de toppen van naaldbomen (een klein bosje is groot genoeg), zingt wat bescheiden en weegt een gram of 5. Zijn looks: een soort gevederde pingpongbal, zoals een vogelliefhebber ooit omschreef.
Blaffert | De drempels in de grond hebben de natuurbeheerders van het Brabants Landschap aangebracht om het afstromende water langer vast te houden. Ook hier is verdroging een bedreiging voor de natuur.
Boommarters en granaatscherven | Nu de bomen alsmaar ouder worden, is de boommarter terug in bosreservaat Mattemburgh. De lenige diertjes (sprongen van vier meter tussen de boomtoppen!) zoeken hun holen in holle bomen. Hier schuilen ze en brengen ze hun jongen groot. Sommige oude bomen dragen nog sporen van de oorlog, aangebracht door kogels of granaatscherven.
Stuifzand en loofbos graag | Terug naar af, het oerlandschap van Brabant. Hier, ten oosten van de Huijbergsebaan, lieten de markiezen van Bergen op Zoom ooit de moerassen droogleggen. Hei en stuifzand bebosten ze met naaldbos. En dat is uit de tijd. Nu mag het zand weer stuiven, het naaldbos maakt langzaam plaats voor loofbos, ondanks bijzondere paddenstoelen als cantharel en gekraagde aardster op de naaldenbodem.
Grande finale | Uitsmijter van de routes is de hei die fraai afsteekt tussen het blonde zand en de donkergroene dennen. Een beetje glooiend, een beetje grillig is het hier. Een grande finale deze laatste kilometers.
Om weer terug te keren naar de site klik pijltje naar links.
De nummers in de gps-track geven de kilometers aan.